Świat stoi u progu ogromnych przemian gospodarczych. Analitycy wskazują na megatrendy, którymi są przemysł 4.0, gospodarka obiegu zamkniętego, elektromobilność, rozwój sztucznej inteligencji i badania genetyczne. Jak na tle globalnych megatrendów przedstawiają się wizje rozwojowe Polski, a jak lubuskiego?
Nowa perspektywa unijna sprzyja lubuskim przedsiębiorcom, którzy w 2021 r. zawiązali partnerstwa w ramach konkursu na wybór kluczowych obszarów Lubuskich Inteligentnych Specjalizacji. Partnerstwa dzięki efektowi synergii pozwolą nie tylko na realizację wspólnych przedsięwzięć, ale również na pełniejsze wykorzystanie środków unijnych w ramach Funduszy Europejskich Województwa Lubuskiego 2021-2027, ponadto tych z poziomu krajowego i międzynarodowego.
Do pierwszego etapu konkursu zgłosiło się 11 partnerstw, w ramach których funkcjonują obok przedsiębiorstw, instytucje otoczenia biznesu, centra badawczo-rozwojowe oraz lubuskie uczelnie. Planują one wspólne przedsięwzięcia m.in. w zakresie przemysłu 4.0, robotyzacji, SmartCity, IoT, OZE i elektromobilności. Projekty tych przedsięwzięć materializują się w II etapie konkursu, gdzie wnioskodawcy składają m.in. propozycje projektów B+R w wybranych obszarach kluczowych oraz propozycje projektów horyzontalnych, np. z zakresu edukacji. Już widzimy, iż dzięki konkursowi została uruchomiona wielopoziomowa, międzysektorowa współpraca pomiędzy podmiotami w regionie w kierunku wykreowania projektów, przedsięwzięć innowacyjnych, nowych produktów i usług, co wzmocni konkurencyjność lubuskich firm i zwiększy szansę na ich internacjonalizację.
Co robią lubuskie firmy, aby konkurować na globalnym rynku? Wypowiedzi liderów lubuskiego przemysłu skłaniają ku refleksji, iż należy prowadzić wiele działań równolegle. Należy dywersyfikować i personalizować oferowane produkty i usługi (począwszy od rozwiązań informatycznych, maszyn i urządzeń, konstrukcji metalowych po tekstylia, itd.), co korzystnie wpływa na optymalizację oraz zarządzenia procesami w firmie. To już krok do wejścia na ścieżkę przemysłu 4.0. Bez względu na wielkość firmy w dobie pandemii, dała o osobie znać kwestia zapewnienia utrzymania stosownego poziomu zapasów. Aby zapewnić sobie kadry przedsiębiorcy współpracują ze szkołami i uczelniami w zakresie tworzenia klas patronackich/dedykowanych kierunków, organizowania staży i praktyk oraz pisania prac dyplomowych i doktoratów wdrożeniowych rozwiązujących problemy biznesu.
Podmioty o dużym potencjale, które są obecne na globalnych rynkach czerpią korzyści z pracy w zespołach międzynarodowych (głównie w zakresie kultury pracy i działaniach B+R), korzystają także z efektów interdyscyplinarności tzn. łączą osiągnięcia różnych dziedzin nauki i transferują je do produkcji.
Wsparciem dla rodzimych przedsiębiorców są regionalne uczelnie i ośrodki B+R. Wydział Techniczny gorzowskiej AJP oferuje kooperację w zakresie rozwiązań informatycznych i budowy maszyn – rok 2021 uczelnia zamknęła silnym akcentem: patentem z zakresu mechaniki. Z kolei UZ od lat współpracuje z krajowym przemysłem w wielu branżach, a w globalnych rankingach może pochwalić się szóstką najbardziej wpływowych naukowców, z których większość zajmuje się procesami automatyzacji i robotyzacji produkcji.
Fot. ze zbiorów UMWL
Liczne rozwiązania dla przemysłu oferują Gorzowski Ośrodek Technologiczny Park Naukowo-Przemysłowy, Centrum Energii Odnawialnej z Sulechowa i Lubuski Ośrodek Innowacji i Wdrożeń Agrotechnicznych z Kalska. Są to rozwiązania z zakresu technologii środowiskowych, energetyki i branży spożywczej, które (po zapewnieniu ochrony prawnej w UP RP) są zazwyczaj komercjalizowane. Park Naukowo Technologiczny UZ oferuje rozwiązania techniczne, które znajdują odbiorców w branżach elektrotechnicznej, kosmicznej i wojskowości, medycynie, motoryzacji, IT oraz budownictwie. Nowosolski INTERIOR świadczy usługi w centrach badawczych w zakresie badań korozyjnych, metrologii oraz nauk teleinformatycznych, rozpoznawalny jest również jako ośrodek wspierający start-upy.
Lubuskie przedsiębiorstwa mając takie zaplecze badawcze oraz projekty o wysokim poziomie innowacyjności mogą korzystać z unijnego wsparcia za pośrednictwem NCBiR. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju będzie wprowadzało programy m.in.: Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) i Horyzont Europa. Celem programu FENG jest zwiększenie potencjału w zakresie badań i innowacji oraz wykorzystywanie zaawansowanych technologii, wzrost konkurencyjności MŚP, rozwinięcie umiejętności na rzecz inteligentnej specjalizacji, transformacji przemysłowej i przedsiębiorczości, transformacja gospodarki w kierunku przemysłu 4.0 oraz zielonych technologii.
Korzystanie ze środków publicznych, krajowych i zagranicznych jest istotnym czynnikiem rozwoju. Jak wykazują analizy Banku Gospodarstwa Krajowego istnieje zagrożenie, że w polskim przemyśle będą z biegiem czasu krystalizować się dwie grupy przedsiębiorców:
- firmy inwestujące w technologie 4.0 i osiągające dzięki nim poprawę swoich wyników. W związku z tym mają skłonność i środki do kontynuowania inwestycji w tym kierunku,
- firmy sceptyczne wobec technologii 4.0 i które nie korzystają i nie mają w planach korzystać z rozwiązań tego typu. Ich relatywna pozycja na rynku będzie się pogarszać.
Aby być konkurencyjnym na globalnych rynkach firmy lubuskie muszą określić kierunki swojego rozwoju technologicznego. Coraz szersze zastosowanie znajdą wyniki badań nad sztuczną inteligencją i wirtualną rzeczywistością, w tym metawersum, co może zainteresować branżę e-commerce. Polskim rozwiązaniem na wprowadzenie zero emisyjności jest Idea 3W (woda, wodór i węgiel). Polega ona na budowaniu nowych technologii opartych na lepszym wykorzystaniu wody oraz wodoru, który zastąpi elektrownie węglowe. Z kolei węgiel dzięki nowym wynalazkom znajdzie zastosowanie w formie grafenu, fulerenów, nanorurek i węgla aktywnego. Materiały te pozwolą tworzyć lżejsze i trwalsze materiały inżynieryjne, co umożliwi zastosowanie ich m.in. w elektronice, medycynie, budownictwie, przemyśle kosmicznym, lotnictwie i motoryzacji. Przewidywany jest wzrost zapotrzebowania na fotowoltaikę (głównie magazyny energii) oraz na pojazdy i ładowarki elektryczne. Potrzeba szybkiego przesyłania informacji sprawia, że kluczowe stają się także rozwiązania w zakresie cyberbezpieczeństwa.
Fot. ze zbiorów UMWL
Na poziomie europejskim Unia Europejska wskazuje na transformację cyfrową oraz energetyczną. Aby to osiągnąć w latach 2021-2027 realizowany jest Program INVESTEU, który przewiduje udzielanie wsparcia w formie zwrotnych instrumentów finansowych – pożyczek, gwarancji oraz instrumentów kapitałowych. Budżet Programu INVESTEU (26,2 mld euro) oferuje wsparcie zwrotne dla projektów inwestycyjnych ujętych w czterech segmentach:
- zrównoważona infrastruktura: OZE, łączność cyfrowa, transport, gospodarka obiegu zamkniętego, infrastruktura wodna i środowiskowa – 9,9 mld euro,
- badania, innowacje i cyfryzacja: badania i innowacje, transfer wyników badań na rynek, digitalizacja przemysłu, sztuczna inteligencja – 6,6 mld euro,
- MŚP – ułatwianie dostępu do finansowania małym i średnim przedsiębiorstwom oraz przedsiębiorstwom o średniej kapitalizacji – 6,9 mld euro,
- inwestycje społeczne i umiejętności, m.in. edukacja, szkolnictwo, szpitale i opieka zdrowotna, przedsiębiorstwa społeczne, etc. – 2,98 mld euro.
Przewiduje się, że dzięki programowi INVESTEU zostanie uruchomionych łącznie ponad 370 mld EUR dodatkowych inwestycji w ciągu następnych 7 lat. Ma się to przyczynić do ożywienia gospodarczego oraz realizacji priorytetów polityki UE.
Drugim programem adresowanym do przedsiębiorstw jest Horyzont Europa 2021-2027. Jego celem jest przyspieszenie absorpcji przez rynek wyników przedsięwzięć w zakresie badań i innowacji. Dofinasowanie mają szanse uzyskać przełomowe badania naukowe i innowacje, realizowane zazwyczaj przez międzynarodowe konsorcja. Program podzielony jest na trzy filary. Przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie w ramach filarów: II „Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa” oraz III „Innowacyjna Europa”.
Filar II będzie wspierał rozwój innowacyjnych rozwiązań, w podziale na 6 klastrów, są to:
- Zdrowie
- Kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne
- Bezpieczeństwo cywilne na rzecz społeczeństwa
- Technologie cyfrowe, przemysł i przestrzeń kosmiczna
- Klimat, energia i mobilność
- Żywność, biogospodarka, zasoby naturalne, rolnictwo i środowisko.
Filar III składa się z trzech „części”, są to: Europejska Rada ds. Innowacji – EIC; Europejskie ekosystemy innowacji oraz Europejski Instytut Innowacji i Technologii – EIT. EIC udziela wsparcia powstającym i przełomowym innowacjom i zapewnia bezpośrednie wsparcie dla innowatorów poprzez 2 główne instrumenty finansowania:
- EIC Pathfinder – dla wczesnych etapów prac B+R
- EIC Accelerator – dla etapu rozwoju oraz wprowadzania na rynek
EIC Pathfinder finansuje interdyscyplinarne projekty, które odniosą najlepszy efekt łącząc potencjał różnych dziedzin nauki i dyscyplin zaawansowanej inżynierii, tak by badane rozwiązania można było wdrożyć i stworzyć nowe technologie. Istotne jest to, że wnioski projektowe do EIC Pathfinder mogą aplikować wyłącznie konsorcja składające się z co najmniej 3 podmiotów z 3 różnych krajów.
EIC Accelerator to program dla firm sektora MŚP, w tym start- upów działających for-profit, z państw UE lub krajów stowarzyszonych z programem Horyzont Europa. Instrument jest skierowany do pojedynczych podmiotów z sektora MŚP, które wykazują wysoki potencjał do wzrostu, mają przełomowe rozwiązania gotowe do wdrożenia na rynek europejski i globalny. W EIC Accelerator nie ma obszarów tematycznych. Przedsiębiorca sam określa temat w ramach którego składa wniosek. Przewidziane są 2 ścieżki finansowania: w formie samego grantu oraz kapitału mieszanego. Do EIC Accelerator wnioski składają pojedyncze podmioty, a nie konsorcja projektowe.
Lubuskim firmom pozostaje życzyć najlepszego wyboru kierunku rozwoju i optymalnego wykorzystania wsparcia publicznego, w celu wzmacniania swojej konkurencyjności na rynkach globalnych.
Arseniusz Woźny
Główny Specjalista ds. promocji przedsiębiorczości i innowacji w urzędzie marszałkowskim; opracowuje analizy i raporty nt. potencjału gospodarczego województwa lubuskiego. Trafnie typuje lubuskie firmy, które zostały laureatami ogólnopolskich konkursów gospodarczych.
