Inwazja Rosji na Ukrainę, rozpoczęła się 24 lutego 2022 r. Tego dnia Polska stała się krajem docelowym dla tysięcy obywateli Ukrainy poszukujących schronienia. Od 24 lutego, granice polsko-ukraińską przekroczyło ponad 6,31 mln uchodźców z Ukrainy. Jak podaje Straż Graniczna, to głównie kobiety i dzieci.
Obywatele Ukrainy, którzy w wyniku działań zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju pochodzenia, korzystają ze szczególnej regulacji prawnej – ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, zapewniającej im doraźną podstawę prawną do legalnego pobytu oraz możliwość legalnej pracy w Polsce.
Prawo do legalnego pobytu w Polsce
Obywatele Ukrainy, którzy od 24 lutego 2022 r. legalnie przybyli do Polski z Ukrainy (nie tylko bezpośrednio, ale również przez inne kraje) w związku z trwającymi w Ukrainie działaniami wojennymi i deklarują zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, mają prawo do legalnego pobytu w Polsce przez 18 miesięcy, licząc od dnia 24 lutego 2022 r., tj. do 24 sierpnia 2023 r. Należy pamiętać, że wyjazd obywatela Ukrainy z terytorium Polski na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go uprawnienia do legalnego pobytu zapewnionego ustawą specjalną. W przypadku, gdy wjazd obywatela Ukrainy na terytorium RP nie został zarejestrowany przez Straż Graniczną podczas kontroli granicznej, zarejestrowanie pobytu obywatela Ukrainy następuje na jego wniosek o nadanie numeru PESEL, który cudzoziemiec składa osobiście w urzędzie miasta lub gminy – nie później niż 90 dni od dnia wjazdu do Polski.
Pod pojęciem obywatela Ukrainy rozumie się także małżonka obywatela Ukrainy, który nie posiada obywatelstwa ukraińskiego, jeśli przybył on na terytorium Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi na terytorium tego państwa.
Legalna praca w Polsce
Ustawa specjalna wprowadziła również nowe rozwiązanie umożliwiające legalną pracę cudzoziemców na terytorium RP. W myśl przepisów obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zostaną spełnione łącznie 2 warunki:
1) pracodawca powiadomi w terminie 14 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy – za pośrednictwem strony internetowej: praca.gov.pl – powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania pracodawcy o powierzeniu pracy temu obywatelowi;
2) praca jest powierzana w wymiarze czasu pracy lub liczbie godzin nie niższej niż wskazana w powiadomieniu oraz
za wynagrodzeniem nie niższym niż ustalone według stawki określonej w powiadomieniu, odpowiednio zwiększonym w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy.
Obywatel Ukrainy, który wykonuje pracę na podstawie powiadomienia PUP przez pracodawcę, nie musi posiadać zezwolenia na pracę lub oświadczenia pracodawcy o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi, wpisanego do ewidencji w PUP.
W przypadku, gdy podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi nie dopełnił obowiązku powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy, cudzoziemiec nie ponosi odpowiedzialności z tytułu nielegalnego wykonywania pracy. Z odpowiedzialności wykroczeniowej w tym przypadku nie została jednak zwolniona osoba powierzająca pracę cudzoziemcowi, której za nielegalne powierzenie pracy grozi grzywna od 1000 zł do nawet do 30 000 zł.
Inne kwestie, o których warto pamiętać przy zatrudnianiu obcokrajowców
Przed rozpoczęciem pracy pracodawca ma obowiązek zawrzeć z obywatelem Ukrainy pisemną umowę i wręczyć mu jeden jej egzemplarz. Obowiązek ten obejmuje nie tylko umowę o pracę, ale też umowy cywilnoprawne (jak np. zlecenie, umowę o dzieło itp.). Przed podpisaniem umowy pracodawca jest zobowiązany umożliwić obywatelowi Ukrainy zapoznanie się z jej tłumaczeniem na język dla niego zrozumiały. W przypadku niedopełnienia obowiązku zawarcia z cudzoziemcem – przed rozpoczęciem pracy – umowy w formie pisemnej pracodawca podlega grzywnie nawet do 30 000 zł.
Cudzoziemcy wykonujący pracę na terytorium Polski podlegają tym samym regulacjom prawnym, które dotyczą polskich pracowników. Cudzoziemcy zatrudnieni w Polsce są objęci taką samą ochroną ze strony prawa pracy jak obywatele polscy, mają identyczne prawa i obowiązki jak polscy pracownicy i nie mogą być od nich gorzej traktowani. Pracownikowi-cudzoziemcowi przysługuje prawo do wykonywania pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach – przepisy prawa w tym bhp obowiązują jednakowo wszystkie osoby wykonujące pracę.
Należy również pamiętać, że przypadku zatrudnienia obcokrajowca na podstawie umowy o pracę jego miesięczne wynagrodzenie nie może być niższe od minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2022 r. wynosi ono 3 010 zł brutto – przy zatrudnieniu na pełny etat. Cudzoziemcy mają również prawo do corocznie ustalanej minimalnej stawki godzinowej wynagrodzenia za wykonywanie pracy na podstawie umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług, do których stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. W 2022 r. jest to 19,70 zł brutto za 1 godzinę pracy.
Adam Pisarczyk
Starszy inspektor pracy Sekcji Nadzoru i Kontroli oraz Legalności Zatrudnienia Okręgowego Inspektoratu Pracy wZielonej Górze, specjalista w zakresie legalności zatrudnienia.
